Vakantie is ook niet meer wat het geweest is...
“Niemand heeft een vakantie zo hard nodig als diegene die er net één heeft gehad”.
Dit is geen grappige quote maar een wetenschappelijke stelling waarvoor steeds meer bewijs wordt verzameld. En nooit eerder las ik zoveel in kranten, tijdschriften en op sociale media over de schadelijke bijwerkingen van het fenomeen vakantie, waarvan de heilzame werking tot voor kort onomstreden was. En omdat het onderwijs relatief de meeste en langste vakanties heeft (zie mijn vorig blog), loopt onze sector grote bedrijfsrisico’s!
Veel mensen vallen aan het begin van de vakantie in een groot gat. De “machine” die normaal gesproken loopt als een zonnetje, begint te sputteren en valt uit. We voelen allerlei pijntjes, krijgen pittige migraine of heftige griepverschijnselen. Er wordt wel gesproken van het “omgekeerde Kortjakje-syndroom”; altijd gezond behalve in je vrije tijd. Dit overkomt veel mensen in onderwijs en zorg. Ik las allerlei tips om hier beter mee om te gaan, om stapsgewijs terug te schakelen van “z’n vijf naar de eerste versnelling: wijk vooral niet te abrupt af van het dagritme dat je gewend bent. Dus bijvoorbeeld gewoon om half 7 blijven opstaan, net zoveel koffie drinken als op je werk, ’s avonds je lunchpakketje smeren voor de volgende dag. Misschien helpt het nog extra als je thuis ook elke 50 minuten een bel laat gaan…..
Tijdens het reces kan gemakkelijk overspanning ontstaan door een teveel aan doelen en ambities. Om te beginnen is er natuurlijk allerlei “achterstallig onderhoud”, letterlijk in de klussensfeer, maar ook figuurlijk in de vorm van uitgestelde familiebezoekjes, het aanhalenb van vriendschapsbanden e.d. Daarnaast moet er van alles gezien, gedaan en vooral beleefd worden. Niet zelden gepaard gaand met een onverantwoord fysiek aspect. Op lummelen en je vervelen, aantoonbaar de meest ont-spannende “bezigheden”, rust voor velen een taboe.
Hebben we dit een week of 5, 6 doorstaan, dan dient zich het probleem aan van het weer aansluiting krijgen met ons werkzame leven. Uit serieus onderzoek blijkt dat we na een uur (!) tot maximaal een week op het werk alweer gestresst zijn tot op het niveau van vóór ons reces. Deze ‘post holiday blues’ kan ook weer voor veel klachten zorgen. Denk aan fysieke en psychische problemen als vermoeidheid, weinig eetlust, angst, prikkelbaarheid, gebrek aan concentratie en onverschilligheid. Zo moeten er tussen thuiskomst en eerste werkdag idealiter een paar overgangsdagen zitten om te acclimatiseren. Verder moeten werknemers nagaan wat ze tijdens de vakantie prettig vonden en dat incorporeren in hun gewone leven. Wandelde, danste of zwom je iedere dag? Blijf dat veel doen. Yoga idem dito. Geuren en smaken helpen ook: blijf dat heerlijke wijntje van toen op die avond op dat ene terras drinken, gebruik dezelfde shampoo als in de vakantie en blijf hoe-dan-ook zonnebrand smeren!
Kortom, vakantie houden is een overlevingskunst. Ikzelf ontleen veel steun aan het volgend literair citaat (prijsvraag: welke veelgelezen Nederlandse auteur schreef het?)
“Veel mensen beseffen niet (er staat gelukkig niet beseffen zich niet;-) dat ze zichzelf doodongelukkig maken met hun reizen naar almaar exotischer bestemmingen. Die wens bestond vroeger helemaal niet. Een enkeling -een avonturier, een ontdekkingsreiziger- trok er op uit, maar 99% van de mensheid bleef thuis en was daar buitengewoon gelukkig mee. De rust van het eigen dorp, een zonsopgang, een zonsondergang, de wisseling van de seizoenen, vogels die een nest bouwen, de eieren die uitkomen, de jonge vogeltjes die voor het eerst uitvliegen; daarvoor hoef je niet naar Thailand of de zuidpunt van Chili. De tijd stilzetten, daar gaat het om. Jezelf stilzetten. Wie zichzelf stilzet, ziet hoe de wereld om hem heen beweegt. Wie zelf beweegt heeft vaak geen oog voor die beweging en staat in feite stil”
Met al deze wetenschap in het achterhoofd hadden we in de schoolleiding discussie over de vraag hoe verstandig het is om bij gelegenheid van de opening van het schooljaar al onze ambities uit te venten. Voor je het weet zijn we allemaal binnen de kortste keren weer aan vakantie toe…. Daarom maakten we een selectie, een top drie.
We hebben een ambitie t.a.v. werkdruk-verlichting. Vorig jaar was ons in de CAO iets beloofd waar uiteindelijk niets van gekomen is. Alle docenten (over andere medewerkers ging het gek genoeg helemaal niet) zouden een lesuur minder gaan geven. Helaas werd daar geen geld bij gelegd en werd het aan de creativiteit van de scholen zelf overgelaten om dit op een of andere wijze te “regelen”. Of je het nu zoekt in het verkorten van de lestijden, het strippen van de lessentabel of het creëren van extra studiedagen in het jaarrooster: het is en blijft een sigaar uit eigen doos (zie een eerder blog daarover met deze titel). Ik ben er -plaatsvervangend- trots op dat onze gemeenschappelijke medezeggenschapsraad heeft gezegd: aan zo’n invulling van de werkdruk-verlichting gaan wij gewoon niet meewerken; wij geven de opdracht terug. Een ontluisterend gesprek met de vakbonden daarover, bracht de schoolleiding op het idee om zelf met een alternatief te komen. We stellen vanuit onze reserves een aanzienlijke “prijzenpot” ter beschikking “, per schoolgebouw, voor elk lumineus idee dat volgens onze eigen mensen werkelijk verlichtend werkt.
Tweede ambitie voor komend jaar: we mogen (en moeten) een nieuw koersplan schrijven voor onze scholengroep. Op het huidige koersplan waren de twee belangrijkste kritiekpunten dat medewerkers onvoldoende betrokken zouden zijn geweest in het wordingsproces en dat het niet alleen het wat, maar ook het hoe voorschreef, in plaats van dit aan de professional over te laten. Dit jaar willen we een plan maken dat zoveel mogelijk mensen als-van-zichzelf ervaren.
Ten derde gaan we het komend jaar heel veel aandacht besteden aan mediawijsheid, omdat we daar een steeds dringender noodzaak toe voelen. Veel activiteiten voor leerlingen (en hun ouders) zullen geconcentreerd worden in de week van de mediawijsheid in november (8 t/m 15).
Ik wens ons allemaal een ambitieus maar stress-arm nieuw schooljaar toe.