Lector et emergo!
Wedden dat uw eerste gedachte is dat hier sprake is van een typ-fout; het is toch luctor…?
Maar nee, in dit blog wil ik u op de hoogte brengen van het heugelijke feit dat er in Zeeland een lector is benoemd, die een onderzoeksopdracht heeft in en voor het voortgezet (speciaal) onderwijs. Deze lector is Lisette Wijnia en zij is eigenlijk al enige tijd in functie, maar jongstleden 13 maart hield zij haar inaugurale rede. Zij deed dat met verve! U kunt haar boeiende verhaal nalezen door onderstaande link aan te klikken.
Dit blog wil ik gebruiken om mijn eigen stokpaardjes te bereiden, want ik had de eer de lector te mogen presenteren. Klein ongerief: ik ben zelf geen wetenschapper (meer) en evenmin docent (meer). Terwijl het lectoraat nu juist gaat over de verbinding tussen de wetenschap en het docentschap. Vandaar mijn keuze om het publiek “op te warmen” d.m.v. onwetenschappelijke tegeltjeswijsheden. Maar die wèl betrekking hebben op de thema’s waar ons lectoraat om draait: leren, excelleren, motiveren en onderzoeken.
Tegel 1 “Waar leraren leren , leren leerlingen beter”
Waarom krijgen we het maar niet voor elkaar om met z’n allen een “onderzoekende houding” aan de dag te leggen? Bij een beetje probleem jumpen we vaak meteen to conclusions. Waarom niet toegeven dat we iets niet weten, maar het wel graag willen weten en het samen uitzoeken…. zodat we onze leerlingen leren dat vragen stellen belangrijker is dan antwoorden geven.
Ik hoop dat het lectoraat ons gaat leren lekkere “trage vragen” te stellen. Waarop het antwoord niet zo uit de mouw geschut kan worden maar serieuze en systematische uitzoekerij vraagt. En dat we leren hoe we dat aan moeten pakken !
Tegel 2 “Leren is wat je doet als je niet weet wat je moet doen”
Kinderen hebben een onbevangenheid die hen helaas wordt afgeleerd. Wij zijn geneigd om van leren iets officieels te maken. Als we niet oppassen dan construeren we het zo dat er voor onze leerlingen slechts invul-oefeningen overblijven.
Laten we de term kennis-overdracht nu maar eens vergeten en inruilen voor kennis-deling. We staan dan –figuurlijk gesproken- niet tegenover de leerling maar naast de leerling. “Als wij een appel delen hebben we ieder een halve appel. Als wij kennis delen verdubbelen we die bij ons beiden”.
Het lectoraat kan ons leren hoe kennisdeling precies werkt en wat het oplevert.
Tegel 3 “Excelleren is vooral een kwestie van àfleren”
Dat is het verhaal van die schaatser, een sprinter. Een wetenschappelijke (!) analyse van zijn ritten leerde dat hij 3/10 van een seconde kon winnen door de bochten anders aan te snijden (dus niet: af te snijden…;-). Die kleine, doorslaggevende verbetering -op de toppen van je kunnen- staat of valt met het vermogen om op een andere aanpak over te gaan dan je gewend bent (en waar je heel ver mee gekomen bent). Àf-leren dus.
Mijn stelling is dat leerprocessen teveel gaan over aanleren en te weinig over afleren. (zoals toetsen te veel gaan over nakijken in plaats van afkijken, terwijl afkijken toch een van de meest effectieve vormen van leren is.
Tegel 4 “Motiveren moet je leren”
Hoe vaak horen we in het onderwijs niet dat een bepaalde leerling niet gemotiveerd is. Of dat hele klassen niet gemotiveerd zijn. Alsof dat een staat-van-zijn is. Vroeger (in de tijd van vóór het lectoraat!) waren er maar twee didactische modellen: de trechter en de spons.
Trechter: de docent stort zijn (voor)kennis over de leerling uit. Die slikt het of niet, maar motivatie speelt geen enkele rol.
Spons: de docent weet de leerling zo te prikkelen dat hij van alles wil weten, de docent hoeft hem slechts de weg te wijzen en de leerling neemt de stof als vanzelf in zich op.
De moeilijkheden ontstaan als leraren denken dat leerlingen van zichzelf een spons zijn die zij met een trechter te lijf kunnen gaan. Als het water er dan bij de spons van onder uitloopt zeggen ze dat de leerling niet gemotiveerd is…..
Het lectoraat kan ons heel veel leren over motivatie, de brandstof van het leerproces.